بررسی جامع آمالگام دندانپزشکی: ترکیب، کاربردها، مزایا و معایب

بررسی جامع آمالگام دندانپزشکی: ترکیب، کاربردها، مزایا و معایب

چکیده

آمالگام دندانپزشکی یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین مواد ترمیمی در دندانپزشکی مدرن است. این ماده، که ترکیبی از جیوه و چندین فلز دیگر است، به دلیل دوام و مقاومت بالا در برابر فشار، به طور گسترده‌ای در ترمیم دندان‌های پوسیده استفاده می‌شود. در این مقاله، به بررسی جامع ترکیب شیمیایی، فرآیند تهیه، مزایا، معایب، نگرانی‌های بهداشتی و جایگزین‌های آمالگام دندانپزشکی می‌پردازیم.

مقدمه

آمالگام دندانپزشکی از سال‌های متمادی به عنوان یک ماده ترمیمی مهم در دندانپزشکی استفاده شده است. ترکیب منحصر به فرد آن شامل جیوه، نقره، قلع، مس و در برخی موارد روی است که به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خود، آن را به یک انتخاب محبوب برای ترمیم دندان‌های عقبی تبدیل کرده است. با این حال، نگرانی‌های مربوط به سلامت انسان و محیط زیست ناشی از وجود جیوه در ترکیب آمالگام، باعث شده است که تحقیقات گسترده‌ای در مورد اثرات آن و همچنین جایگزین‌های مناسب انجام شود.

ترکیب شیمیایی آمالگام

آمالگام دندانپزشکی از مخلوط چندین فلز به دست می‌آید:

• جیوه (Hg): حدود 50 درصد از ترکیب را تشکیل می‌دهد و نقش کلیدی در ایجاد حالت خمیری و قابلیت شکل‌دهی آمالگام دارد.
• نقره (Ag): 22-32 درصد از ترکیب را شامل می‌شود و به افزایش استحکام و دوام آمالگام کمک می‌کند.
• قلع (Sn): 14 درصد از ترکیب را تشکیل می‌دهد و باعث تنظیم زمان سخت شدن آمالگام می‌شود.
• مس (Cu): 8 درصد از ترکیب را تشکیل می‌دهد و به مقاومت در برابر خوردگی کمک می‌کند.
• روی (Zn): در برخی آمالگام‌ها وجود دارد و نقش کاهش‌دهنده اکسیداسیون را ایفا می‌کند.

فرآیند تهیه و کاربرد آمالگام

1. تهیه آمالگام

آمالگام دندانپزشکی به صورت پودر فلزی و جیوه به صورت جداگانه در کپسول‌های مخصوص عرضه می‌شود. با استفاده از آمالگاماتور، این دو جزء با هم مخلوط می‌شوند تا یک ماده خمیری و قابل شکل‌دهی به دست آید.

2. کاربرد آمالگام

پس از آماده شدن مخلوط، دندانپزشک آن را در حفره دندانی که قبلاً تمیز شده است، قرار می‌دهد. آمالگام به راحتی شکل می‌گیرد و پس از چند دقیقه سخت می‌شود. دندانپزشک سپس سطح آمالگام را صاف و براق می‌کند تا با سایر دندان‌ها هماهنگ شود.

مزایا و معایب آمالگام دندانپزشکی

مزایا

1. دوام و مقاومت بالا: آمالگام به دلیل مقاومت بالا در برابر فشارهای جویدن و ساییدگی، برای ترمیم دندان‌های عقبی بسیار مناسب است.
2. قابلیت تحمل فشار: این ماده می‌تواند فشارهای بالای جویدن را تحمل کند، بدون اینکه ترک بخورد یا بشکند.
3. طول عمر بالا: ترمیم‌های آمالگام معمولاً بین 10 تا 15 سال دوام دارند و در بسیاری از موارد حتی بیشتر.

معایب

1. ظاهر نقره‌ای رنگ: یکی از بزرگ‌ترین معایب آمالگام، رنگ نقره‌ای آن است که زیبایی طبیعی دندان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
2. حساسیت به جیوه: برخی افراد ممکن است به جیوه موجود در آمالگام حساسیت نشان دهند. همچنین نگرانی‌هایی در مورد اثرات سمی جیوه برای سلامتی وجود دارد، اگرچه تحقیقات علمی همچنان در حال بررسی این موضوع هستند.
3. آسیب به ساختار دندان: برای قرار دادن آمالگام در دندان، ممکن است نیاز به برداشت مقدار بیشتری از ساختار دندان باشد، در مقایسه با مواد ترمیمی دیگر.

نگرانی‌های بهداشتی مربوط به جیوه

وجود جیوه در آمالگام دندانپزشکی باعث بروز نگرانی‌های زیادی شده است. جیوه یک فلز سنگین است که می‌تواند اثرات سمی بر سیستم عصبی، کلیه‌ها و سیستم ایمنی بدن داشته باشد. اگرچه میزان جیوه آزاد شده از ترمیم‌های آمالگام بسیار کم است، اما نگرانی‌ها در مورد تجمع طولانی‌مدت آن در بدن و محیط زیست وجود دارد.

مطالعات علمی

تحقیقات نشان داده‌اند که میزان جیوه آزاد شده از آمالگام دندانپزشکی بسیار کم است و در حدی نیست که برای سلامتی انسان خطرناک باشد. با این حال، سازمان بهداشت جهانی و دیگر نهادهای بهداشتی توصیه کرده‌اند که استفاده از آمالگام دندانپزشکی به ویژه در کودکان، زنان باردار و افرادی که دارای حساسیت به جیوه هستند، محدود شود.

جایگزین‌های آمالگام دندانپزشکی

با توجه به معایب و نگرانی‌های مرتبط با آمالگام، مواد ترمیمی دیگری نیز توسعه یافته‌اند که می‌توانند به عنوان جایگزین‌های مناسبی عمل کنند:

1. کامپوزیت رزین: این مواد ترمیمی همرنگ دندان هستند و به دلیل ظاهر طبیعی و قابلیت چسبندگی بالا به دندان‌ها، بسیار محبوب هستند.
2. گلاس آینومر: مواد ترمیمی که حاوی فلوراید هستند و برای ترمیم دندان‌های شیری و حفره‌های کوچک مناسب می‌باشند.
3. سرامیک: موادی که برای ترمیم‌ها و زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به دلیل ظاهر طبیعی و مقاومت بالا، محبوبیت زیادی دارند.

نتیجه‌گیری

آمالگام دندانپزشکی با وجود مزایا و معایب خود، همچنان یکی از پرکاربردترین مواد ترمیمی در دندانپزشکی است. دوام و مقاومت بالا، قابلیت تحمل فشار و طول عمر زیاد از جمله مزایای آن هستند. از طرف دیگر، نگرانی‌هایی در مورد ظاهر نقره‌ای رنگ و اثرات جیوه موجود در آمالگام وجود دارد. با پیشرفت علم و تکنولوژی، مواد ترمیمی جدیدی نیز به بازار آمده‌اند که می‌توانند به عنوان جایگزین‌های مناسبی برای آمالگام استفاده شوند. انتخاب ماده ترمیمی مناسب به نیازها و شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد و باید توسط دندانپزشک تعیین شود.

منابع

1. Ferracane, J. L. (2001). Materials in Dentistry: Principles and Applications. Lippincott Williams & Wilkins.
2. Berry, T. G., Summitt, J. B., & Chung, A. K. (1993). Amalgam at the new millennium. Journal of the American Dental Association, 124(1), 75-83.
3. Mackert, J. R., & Berglund, A. (1997). Mercury exposure from dental amalgam fillings: absorbed dose and the potential for adverse health effects. Critical Reviews in Oral Biology & Medicine, 8(4), 410-436.
4. Bayne, S. C., Ferracane, J. L., Marshall, G. W., Marshall, S. J., & van Noort, R. (2019). The evolution of dental materials over the past century: silver and gold to tooth color and beyond. Journal of Dental Research, 98(3), 257-265.